TINH THỂ TSAVORITE (GROSSULAR GARNET) CỘNG SINH TRÊN TINH THỂ IDOCRASE

Lê Ngọc Năng

Khi nghiên cứu các mẫu tinh thể idocrase được lấy từ Lai Châu – Việt Nam^(*),  chúng tôi phát hiện một vài mẫu tinh thể màu lục cộng sinh trên bề mặt tinh thể idocrase khá lạ. Có tất cả ba tinh thể (tập trung một vị trí) được nhìn thấy. Một tinh thể song tinh lớn nhất màu lục phớt vàng đậm hình chữ L, kích thước 3.2×11.5mm; một tinh thể màu lục phớt vàng thấy một phần tinh thể, kích thước 3x5mm. Đặc biệt, có một tinh thể màu vàng lục nhạt có hình khối chữ nhật hoàn chỉnh, kích thước nhỏ 1mm. Xung quanh các tinh thể bị biến đổi mạnh (idocrase bị biến đổi).

Hình 1. Mẫu tinh thể tsavorite (màu lục) cộng sinh trên tinh thể idocrase

Dưới kinh hiển vi ngọc học, các tinh thể trong suốt, bề mặt tinh thể có hoa văn dạng sóng, sọc khía rõ ràng, có nhiều bao thể lỏng, rắn. Từ hình thái tinh thể có thể xác định đây là tinh thể kết tinh hệ lập phương.

Hình 2. Dưới kình hiển vi: tinh thể chữ L (trái – 10X), tinh thể hình hộp chữ nhật (giữa và phải -30X)

Do mẫu nhỏ và cộng sinh trên bề mặt tinh thể idocrase, nên không xác định trực tiếp được đặc tính ngọc học tiêu chuẩn. Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành trích xuất một tinh thể để nghiên cứu chi tiết. Mẫu tinh thể được chiết xuất khá nhỏ, nặng 1.1ct, kích thước 3-4mm. Các thông số ngọc ngọc được xác định: tỷ trọng 3.60 (phương pháp thủy tĩnh), chiết suất 1.745 (đo trên mặt đánh bóng – bằng khúc xạ kế), đẳng hướng quang học dưới phân cực kế, phát quang yếu màu đỏ dưới cả sóng ngắn, không phản ứng dưới kính lọc chelsea.

Hình 3. Mẫu được trích xuất từ tinh thể màu lục chữ L

Với các đặc điểm ngọc học khảo sát được, bước đầu xác định đây là Grossular garnet (tsavovite)

Sử dụng phổ UV-VIS-NIR, nguồn sáng hologen, trên mẫu trong suốt cho giản đồ phổ đặc trưng của tsavorite (biến thể màu lục của grossular garnet) (xem hình 4)

Hình 4. Hình phổ UV-VIS-NIR tinh thể tsavorite

Như vậy, với những kết quả phân tích có thể xác định các tinh thể màu lục cộng sinh trên mặt tinh thể idocrase là tsavorite (grossular garnet).

Đây là một phát hiện khá thú vị và có ý nghĩa, bởi tsavoite vốn là một biến thể rất có giá trị của nhóm garnet. Từ lâu, khu vực khai thác đá quý ở Lục yên và vùng lân cận phát hiện nhiều garnet các màu khác nhau, nhưng chưa chính thức ghi nhận sự xuất hiện của tsavorite. Tuy đây chỉ là một mẫu đơn lẻ, nhưng là tiền đề cũng như dấu hiệu cho thấy các thành tạo chứa tsavorite trong khu vực là khả thi. Mở ra hướng nghiên cứu, làm phong phú hơn các chủng loại đá quý giá trị cao ở Việt Nam.

(*) Mẫu do Lê Thị Hồng Quế cung cấp